Zwarte Piet

Opmerking: dit is een gastpost van yogaleraar Winfried Termaaten.

“Je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft voortgebracht.”
~ Albert Einstein

Terwijl ons land eigenlijk hele andere zorgen aan z’n kop heeft, houdt niets ons tegen om serieus in te gaan op de hele discussie rond Zwarte Piet. Overheidsdienaren wringen zich in allerlei bochten om niemand voor het hoofd te stoten, want voor je het weet word je ook van discriminatie beticht.

Steden als Amsterdam en Utrecht gaan bewust nadenken of ze de Sinterklaasviering in de toekomst niet aan zullen passen. Daar zullen weer de nodige comités en werkgroepen voor worden opgericht die dit thema moeten uitdiepen en verantwoord in kaart moeten brengen, waarna een oplossing zal volgen die vooral politiek correct is. Geen woord opeens meer over die – door dezelfde overheid – zo geprezen multiculturele samenleving en de verrijking die de smeltkroes van al die verschillende culturen voor ons land betekent. Het was toch zo geweldig, al die verschillende invalshoeken en belevingen? Het was toch zo prachtig en goed om van elkaar te leren? Was in dat hele pr-verhaal ook nog een plaatsje ingeruimd voor de Nederlandse cultuur, of stelde die toch al niets voor?

De oplossingen die goedbedoeld worden aangedragen zijn te zot voor woorden: schmink Piet in een andere kleur of maak er een zwarte Sint en een witte Piet van. Geef Zwarte Piet geen kroeshaar en dikke lippen meer, of laat Zwarte Piet niet meer de boeman spelen. Laat hem vooral ook niet de grapjas uithangen, want dan voelt hij zich voor joker gezet. Het blijft een creatieve kontkruiperij waarbij totaal voorbij wordt gegaan aan de oorsprong van het Sinterklaasfeest dat weliswaar diepgeworteld is in de Nederlandse samenleving, maar ook in de ons omringende landen her en der gevierd wordt. In Duitsland bijvoorbeeld heet Zwarte Piet Ruprecht. In Zwitserland (heeft Zwitserland dan ook een slavernijverleden?) wordt hij vanwege z’n roetzwarte uiterlijk Schmutzli genoemd. In Oostenrijk en sommige Balkanlanden is Zwarte Piet de demonische figuur van Krampus. Vooral jongemannen verkleden zich op een angstaanjagende manier om met kettingen en bellen jonge kinderen de stuipen op het lijf te jagen. In Luxemburg kent met Zwarte Piet als Housecker. Het feest heeft een oud-Germaanse traditie, dus lang voordat Nederland ook maar iets met slavernij te maken had. Maar ja, wie de geschiedenis niet kent gaat dingen door elkaar halen.
In Duitsland werd het herdenken van Sankt Nikolaus onder invloed van Maarten Luther afgeschaft, maar oude gebruiken en rituelen leven nog altijd voort. Dat Sint Nicolaas een katholieke heilige was waar later Sinterklaas uit voortgekomen is, dat geeft natuurlijk ook iets discriminerends. Waarom die katholieken wel en anders-denkenden niet? Hebben die geen recht op pakjes? Kan Sinterklaas niet gewoon die bisschopsmijter afzetten om niemand voor het hoofd te stoten? En nu we toch over discriminatie aan het nadenken zijn……waarom moet die man altijd zo’n lange baard hebben? Nederland gaat toch al zo gebukt onder de vergrijzing. Laten we hem gewoon wat jonger maken, dan is hij ieders goede vriend, i.p.v. die oude pedofiel die graag jonge kinderen op z’n schoot laat zitten. Waarom is er nooit een Nederlandse vrouw in opstand gekomen tegen het feit dat Sinterklaas altijd als man door het leven gaat terwijl hij toch in een jurk rondloopt? Is dat soms omdat van oudsher op vrouwen werd neergekeken en vrouwen onmogelijk als wijs konden worden omschreven? Waarom altijd mannen? Zelfs de Paashaas legt eieren! Heb je het ooit zo zout gegeten? Al die verhalen moeten worden herschreven, want er deugt helemaal niets van. Ik dik het graag een beetje aan om duidelijk te maken dat met een beetje goede wil iedereen zich gediscrimineerd kan voelen.

Ik heb ergens een foto van de kleuterschool, waar ik als jongetje van 5 voor Sinterklaas sta, nadat onze klas een versje van Annie M.G. Schmidt, ‘De trap is weggewaaid’, had voorgedragen. Mede vanwege mijn lengte kreeg ik de vaderrol toebedeeld. Als beloning kreeg ik van Sinterklaas een primitief gereedschapssetje, met elastiekjes bevestigd op een stuk karton. Op de foto kijk ik nog vol ontzag naar Sinterklaas. Zo’n lieve oude man. Maar misschien was ik nog meer gecharmeerd van Zwarte Piet. Die had immers een zak met strooigoed bij zich. Dat vond ik geweldig. Hoeveel lekkers moest Sinterklaas wel niet in voorraad hebben? Pakhuizen vol, dacht ik nog naïef. Twee jaar later werd de droom wreed verstoord toen een vriendinnetje mij vertelde dat Sinterklaas niet echt was. Ik kon mijn oren niet geloven. Zoiets zeggen was gelijk aan heiligschennis. Navraag thuis leerde me echter dat het waar was. Ik had in sprookjes geloofd en voelde me diep ontgoocheld. Vervolgens wilde ik mijn nieuw verworven kennis als een jonge klokken-luider rondbazuinen, maar dat werd me niet in dank afgenomen. De moeder van een ander vriendinnetje – Surinaams nota bene – kwam speciaal naar school om mij op het hart te drukken om Nicolette niets te vertellen.

En zo belandde ik tussen wal en schip. Te oud voor Sinterklaas en te jong voor surprises. Je zou er een trauma aan overhouden. En toen werd ik pas echt bang. Niet zozeer voor Zwarte Piet. Die was in mijn ogen de kwaadste nog niet. Ik was meer bang voor Sinterklaas. Dat ik tegenover iedereen, tegen beter weten in, moest verkondigen dat Sinterklaas wel bestond. Dat kleine kinderen zo bij de neus genomen konden worden, maakte dat ik de goedheiligman en alle volwassenen de komende jaren niet kon waarderen. Maar tijd heelt alle wonden en inmiddels geniet ook ik van Sinterklaas en zie hem als een lichtende figuur die ons, met Zwarte Piet in z’n kielzog, in koude donkere tijden komt verblijden en ons op symbolische wijze herinnert aan en een beroep doet op onze eigen goedheid en een geloof in overvloed. Het feest van Sinterklaas werd door tot op een diep, onbewust niveau waar voor ieder wat uit te halen valt. Wie echter slechts naar de buitenkant kijkt, doet zichzelf tekort. Dan spreken we van cultuurverarming. En zeker theaterwetenschappers zouden daar gevoelig voor moeten zijn.

De overgang naar het Watermantijdperk is niet gemakkelijk. We zitten in een proces waarbij onbewuste inhouden omhoog komen om te worden getransformeerd opdat de ballast kan worden afgeworpen. Het is verleidelijk en een valkuil voor iedereen om anderen dan de Zwarte Piet (!) toe te spelen. Anderen betichten van iets dat we zelf niet onder ogen willen zien.
Dit is een wereld van dualiteit waar wit altijd tegen zwart zal staan, net als yin en yang. Ze vullen elkaar aan en houden elkaar in evenwicht. En toch blijft het allemaal buiten-kant, zoals een huidskleur dat ook is. Het zegt niets over wat je eigenlijk bent. Je kunt ontevreden zijn over je uiterlijke verschijningsvorm, maar dan wed je op het verkeerde paard. Elke psycholoog kan je vertellen dat wat van binnen wordt onderdrukt naar buiten toe wordt geprojecteerd. Dan kun je in die buitenwereld proberen recht te breien wat je wilt, maar het eigenlijke probleem – het gebrek aan zelfacceptatie – zal blijven bestaan. Daar kun je iedereen de schuld van geven maar het is aan jezelf om daar werk van te maken. Het is dat stukje in jezelf dat je zult moeten omarmen, of je nu zwart of wit of geel bent, man of vrouw, dik of dun, homo of hetero, roodharig of brildragend, autochtoon of allochtoon. Er zullen altijd minderheden zijn in de uiterlijke wereld. Het streven moet niet zijn daar iets te willen oplossen. De oplossing ligt op een ander niveau. In wezen zijn we allemaal geest in een menselijke verpakking. De inhoud is dezelfde maar het uit zich op een andere manier.

Meditatie is de discipline van het zelfonderzoek. De aandacht naar binnen richten om te zien wat je voor waar houdt, want daar ligt vaak ook je beperking. De geest is oneindig en onsterfelijk en kan door niets worden bedreigd of beschadigd. Elk geloof in iets anders is een illusie die door steeds terugkerende aandacht tenslotte kan worden ontmaskerd. Het zijn allemaal overtuigingen en aannames die we ergens in de tijd besloten hebben voor waarheid te houden. Maar de echte waarheid laat zich niet onderdrukken en zal zich kenbaar maken. Blijf opletten als je in een situatie komt waarin je jezelf slachtoffer voelt van de omstandigheden. Vecht niet tegen windmolens maar richt de aandacht naar binnen en ontdek hoe de rups een vlinder wordt.

Winfried Termaaten is yoga- en meditatieleraar/healer. Hij heeft een eigen yogastudio in het centrum van Den Haag waar hij naast de wekelijkse yogalessen ook regelmatig klankschaal-concerten en yoga nidra sessies verzorgt. Verder heeft Winfried zich gespecialiseerd in diverse healingmethoden zoals reiki, bloesemtherapie en VortexHealing&#174. Voor meer informatie, zie www.winfriedtermaaten.nl.

Print Friendly, PDF & Email
Share