Lichaam, Hoofd, Hart en Ziel

Het menselijk bestaan heeft een fysieke/economische, mentale, sociaal-emotionele en spirituele dimensie. Dit is iets wat wijsheidstradities van overal ter wereld onderkennen (al gebruiken ze er elk hun eigen woorden voor). Deze vier dimensies staan niet op zichzelf, ze vormen bij elkaar één geheel. In dit verband spreek ik van het het Lichaam-Hoofd-Hart-Ziel Model (LHHZ Model). Hierin verwijst Lichaam naar de fysieke/economische, Hoofd naar de mentale, Hart naar de sociaal-emotionele en Ziel naar de spirituele dimensie.

Omdat yoga gericht is op balans en ontwikkeling, is dit LHHZ Model heel nuttig voor de yoga-beoefenaar. Ik vind het een waardevol hulpmiddel om je leven onder de loep te nemen en te kijken welk gebied misschien extra aandacht nodig heeft.

Niet alleen hangen de vier dimensies zeer nauw met elkaar samen, ze zijn ook alle vier even belangrijk; als één dimensie verwaarloosd wordt, ondermijnt dat uiteindelijk ook de andere drie. En dat werkt ook omgekeerd: als je aan een dimensie aandacht schenkt, heeft dat vaak een positieve invloed op de andere. Het is niet voor niets zo dat veel mensen die aan hatha yoga beginnen (waarbij de nadruk ligt op het lichaam) na verloop van tijd geïnteresseerd raken in spiritualiteit.

Hieronder zie je het LHHZ Model in een diagram weergegeven. De stippellijnen geven aan dat de vier dimensies innig met elkaar samenhangen. De ziel, de spirituele dimensie, is de kern van ons wezen.

Het Lichaam-Hoofd-Hart-Ziel Model. (Vrij naar: Covey)

Toelichting op de vier dimensies

Om een idee te krijgen van wat elke dimensie inhoudt, volgt hieronder een korte bespreking.

Fysieke/economische dimensie (Lichaam)

Allereerst kun je hierbij denken aan een gezond lichaam. Gezondheid is niet afdwingbaar, maar door goed voor jezelf te zorgen vergroot je de kans dat je tot op hoge leeftijd gezond en fit blijft. Mocht je toch ziek worden, ga dan op zoek naar genezing. Helaas is ook genezing niet afdwingbaar. Als je chronisch ziek of lichamelijk beperkt bent, probeer dan in ieder geval de overgebleven mogelijkheden zo goed mogelijk te benutten. (Dit is natuurlijk veel gemakkelijker gezegd dan gedaan!) Hatha yoga kan hierbij een goede ondersteuning zijn. De oefeningen nodigen je uit je mogelijkheden te verkennen en je beperkingen te accepteren. Er zijn yogadocenten die zich gespecialiseerd hebben in yoga voor chronisch zieken en mindervaliden.

Deze dimensie gaat ook om economisch welvaren. We hebben voedsel, onderdak, kleding en allerlei gebruiksvoorwerpen nodig om ons leven te kunnen leven. Het is zaak dat we op een eerlijke en duurzame manier in ons onderhoud kunnen voorzien en verstandig omgaan met onze (financiële) hulpbronnen.

Tot slot horen ook zorg en aandacht voor het milieu bij het fysieke/economische dimensie.

Mentale dimensie (Hoofd)

In de moderne complexe samenleving is het belangrijk dat je helder en vaardig kunt denken. Denkvaardigheid is niet alleen maar voorbehouden aan ‘intelligente’ mensen; iedereen kan het aanscherpen door het aanleren van de juiste denktechnieken en door oefening.

Bewustzijn van je waarden en overtuigingen is ook iets wat bij de mentale dimensie hoort. Waarden en overtuigingen vormen de bril waardoor je de werkelijkheid ziet. De kunst is om niet vast te roesten in je ideeën, maar steeds bereid te zijn je denkbeelden te toetsen en te herzien. Blijf leren, daar ben je nooit te oud voor. Het houdt je geest jong en fris!

Sociaal-emotionele dimensie (Hart)

Emoties/gevoelens horen bij het leven. Ze zorgen voor de drijfveer om in actie te komen. Het gaat erom dat je in contact staat met je gevoelens zonder dat je je erdoor laat meeslepen. Dat is een enorme uitdaging. Je door je emoties laten beheersen kan uiterst destructief zijn, maar het ontkennen en onderdrukken van emoties is dat evenzeer.

Deze dimensie gaat ook over het kunnen aangaan van relaties met andere mensen. Als je op een gezonde manier met je emoties/gevoelens kunt omgaan, zullen die relaties gebaseerd zijn op liefde, openheid en hartelijkheid.

Als je aan deze dimensie wilt werken, dan helpt het je om de vijf onderdelen van Emotionele Intelligentie in gedachten te houden. Dat zijn:

  • zelfbewustzijn
  • persoonlijke motivatie
  • zelfbeheersing
  • empathie
  • sociale vaardigheden.

Spirituele dimensie (Ziel)

In de yoga wordt ervan uitgegaan dat de spirituele dimensie de kern van je wezen is. Het is het fundament voor de ontwikkeling van de andere drie dimensies.

Er zijn momenten dat werkelijk alles lijkt tegen te zitten. Op zo’n moment heb je geloof nodig. Met ‘geloof’ bedoel ik niet dat je blindelings allerlei godsdienstige leerstellingen moet aannemen. Met geloof bedoel ik het besef dat er een hogere wijsheid in het universum werkzaam is. En ook al kun je die hogere wijsheid niet bevatten, je vertrouwt erop dat alles uiteindelijk gaat zoals het hoort te gaan.

Als je je daartoe aangetrokken voelt, dan kun je een bepaalde godsdienst gaan beoefenen. Maar persoonlijk denk ik niet dat dat een vereiste is. Zoals ik het zie gaat het er vooral om dat je steeds meer leert te beseffen dat alles en iedereen één met elkaar is. Je gaat dan steeds meer met verwondering, waardering – en zelfs liefde – naar de wereld om je heen kijken. Je bent er steeds vaker gewoon dankbaar voor dat je leeft en dat je volop mogelijkheden krijgt om wat van je leven te maken.

Als je van de eenheid van alles doordrongen raakt en beseft dat jij daar dus ook deel van uitmaakt, dan ga je er steeds meer naar verlangen om een positief steentje bij te dragen op een manier die past bij je aard en aanleg. En actief een bij jou passende bijdrage leveren zal je leven zin geven.

LHHZ en yoga

Ik geloof dat yoga een totaal-aanpak is; het is meer dan alleen oefeningen op de mat doen (althans: het kan veel meer zijn dan dat, als je dat wilt).

Wat ik hiermee bedoel is dit:
Natuurlijk is het heel goed om oefeningen te doen, maar als je werkelijk structurele veranderingen in je leven wilt, moet je ook aan de slag met je Hoofd, Hart en Ziel.

Als je nadenkt over je leven, zou je je kunnen afvragen “wat wil ik?”. Maar het is misschien beter om jezelf af te vragen: “wat heb ik nu écht nodig?” en “Wat heb ik te bieden, wat kan ik bijdragen?” Het LHHZ Model kan je helpen antwoorden te vinden op die vragen.

_________________________________________

Geraadpleegde literatuur


Covey, S.R., De 8ste eigenschap: van effectiviteit naar inspiratie. 8e druk, Amsterdam, 2008.


Gawain, S., Helen vanuit je essentie: naar een spiritueel, mentaal, emotioneel en fysiek evenwicht. 2e druk, Deventer, 2002.

Print Friendly, PDF & Email
Share