Inleiding

Zo’n 200 jaar v. Chr. schreef de Indiase wijsgeer Patanjali de Yoga Sutra’s. In dit gezaghebbende werk zet Patanjali de Acht Ledematen van Yoga uiteen. Deze Acht Ledematen zijn 8 aspecten van yogabeoefening. Het zijn:

• yama
• niyama
• asana
• pranayama
• pratyahara
• dharana
• dhyana
• samadhi

Korte toelichting

Hieronder volgt een korte bespreking van de Acht Ledematen.

Yama (sociale gedragsregels)

Het is zeer belangrijk dat je in harmonie verkeert met de wereld om je heen. Spirituele ontwikkeling kan ernstig bemoeilijkt worden als je voortdurend in beslag genomen wordt door conflictsituaties. Om harmonie en vrede met de wereld te bevorderen, noemt Patanjali een aantal deugden: geweldloosheid, eerlijkheid, niet stelen, (seksuele) zelfbeheersing en edelmoedigheid.

Niyama (persoonlijke gedragsregels)

Dit omvat innerlijke deugden zoals: zuiverheid, tevredenheid, ijver, zelfbeschouwing en bewustzijn van het Goddelijke.

Asana (lichaamshouding)

Patanjali merkte op dat de (meditatie)houding stabiel en comfortabel moet zijn (Yoga Sutra 2.46). Meer heeft hij er niet over gezegd. Later is men gaan onderkennen dat lichamelijke fitheid een noodzaak is om langdurig in meditatie te kunnen zitten. Om de nodige fitheid en souplesse te ontwikkelen heeft men vele lichamelijke oefeningen bedacht. Dit is uitgemond in de fysieke yoga zoals we die vandaag de dag kennen.
Naar mijn idee strekt het belang van een goede fysieke gesteldheid veel verder dan langdurig kunnen mediteren. Het is absoluut een pre als je een zinvolle bijdrage aan de wereld wilt leveren. Het is nu eenmaal zo dat je je lichaam nodig hebt bij alles wat je doet. Vandaar dat het zaak is om bij het bewandelen van het spirituele pad aandacht en respect te hebben voor het lichaam.

Pranayama (energiebeheersing)

Er is een constante uitwisseling van energie (prana) tussen ons en de kosmos. Deze uitwisseling van prana vindt voornamelijk via de ademhaling plaats. Door het getrouw uitvoeren van ademoefeningen kun je ervoor zorgen dat de prana-doorstroming optimaal blijft verlopen.

Pratyahara (zintuigen terugtrekken)

De geest kan zeer in beslag genomen worden door prikkels die zich aan de zintuigen opdringen. In het kader van yogabeoefening is het van groot belang dat je je van de zintuiglijke gewaarwordingen kunt losmaken.

Dharana (concentratie)

Hoe beter je in staat bent om je van je zintuigen los te maken, hoe beter je je geest kunt concentreren. Als je het spirituele pad bewandelt, merk je dat er allerlei dingen zijn die je afleiden. Met een sterk concentratievermogen ben je in staat al die afleidingen het hoofd te bieden.

Dhyana (meditatie)

Patanjali schreef: ‘yoga is het stilleggen van de wervelingen van de geest’ (Yoga Sutra 1.2). Om dat te bereiken wordt de beoefening van meditatie aanbevolen.

Samadhi (verlichting of harmonie met het Ware Zelf)

Het ultieme doel van yoga is dat je beseft dat je één bent met alles wat bestaat. Dit besef brengt ongekende vreugde teweeg. Dit is verlichting. Waarschijnlijk hebben we hier allemaal wel eens een glimp opgevangen. Het zijn de momenten waarop je een diepe verbondenheid ervaart. Misschien heb je het bijvoorbeeld ervaren tijdens het bedrijven van de liefde, toen je kind voor het eerst naar je glimlachte, bij een gesprek met een goede vriend of bij een zonsondergang aan het strand. Je kunt het zelfs spontaan beleven (dus zonder duidelijke aanleiding) als je bijvoorbeeld op de bus wacht. Het is het gevoel van: alles is goed zoals het is.

Ik weet niet of het mogelijk is om permanent in zo’n fijne toestand van verlichting te verkeren. Wel ben ik ervan overtuigd dat je door het trouw beoefenen van yoga steeds vaker momenten van vreugde en eenheid beleeft. Dit is mijn persoonlijke ervaring en die van vele andere yogabeoefenaars.

Ladder of boom?

Soms worden de Acht Ledematen opgevat als een soort ladder die je sport voor sport beklimt. Eerst moet je yama onder de knie hebben, dan niyama, vervolgens asana, etc. Uiteindelijk, na lang oefenen, bereik je samadhi en dan ben je klaar.
Het is echter ook mogelijk de Acht Ledematen als een groeiende boom met 8 takken te zien. Het begint met een klein boompje en doordat je het verzorgt en aandacht schenkt, groeit het op een evenwichtige en harmonieuze wijze. Je kunt vanuit deze optiek nooit zeggen dat je helemaal klaar bent met alle ledematen. Ikzelf zie veel meer in het boom-idee.

De Acht Ledematen als theoretisch kader

De Acht Ledematen bieden een theoretisch kader voor de yogapraktijk. Niet zelden bespeur ik bij mensen een afkeer van theorie. Zij schijnen te vinden dat je gewoon moet doen, zonder blabla erom heen. Hoewel het waar is dat theorie zonder praktijk geen waarde heeft, wil dat niet zeggen dat je niets aan theorie hebt. Werkelijk inzicht gaat voorbij aan woorden en begrippen, maar toch hebben we woorden en begrippen nodig om tot werkelijk inzicht te komen. Bovendien maken begrippen het mogelijk om ervaringen en visies met elkaar uit te wisselen. Iedereen geeft er een eigen invulling aan en het is zeer leerzaam om hierover met elkaar te praten.